Σάββατο 5 Ιουλίου 2014

Τι ζητάμε επιτέλους από το σωφρονισμό;


 



      Φέτος συμπληρώνονται 250 χρόνια από την πρώτη έκδοση του έργου του Τσεζάρε Μπεκαρία «Περί εγκλημάτων και ποινών». Το έργο αυτό του Ιταλού σοφού έθεσε τις βάσεις για μία εκ βάθρων αλλαγή του τρόπου με τον οποίο η πολιτεία και η κοινωνία αντιμετωπίζουν τον σωφρονισμό των παραβατών του νόμου.
     Η κατεύθυνση προς την οποία έστρεψε ο Μπεκαρία το σωφρονιστικό σύστημα της εποχής του ήταν ανθρωπιστική με στόχο την αποτροπή του εγκλήματος στο μέλλον. Κατά τα μέχρι τότε (και εν πολλοίς μέχρι σήμερα) κρατούντα ο παραβάτης του νόμου αντιμετωπιζόταν ως πρόβλημα για την κοινωνία και έπρεπε να διωχθεί μέχρι την τελική εξουθένωσή του.
     Αθάνατο παράδειγμα αυτού του τρόπου λειτουργίας του σωφρονισμού παραμένει η συγκλονιστική παρουσίαση της παράβασης και των όσων την ακολούθησαν από τον Βίκτωρα Ουγκώ στο αριστούργημά του «Οι Άθλιοι».
      Από την εποχή αυτή έχουν περάσει πολλά χρόνια, πολλά έχουν αλλάξει, συνήθως προς το καλύτερο, αλλά και πολλά σημεία του σωφρονιστικού συστήματος εξακολουθούν να μην στοχεύουν στην ουσία του προβλήματος, αλλά στην εκδίκηση εκ μέρους της κοινωνίας προς τον δράστη. Δυστυχώς, και αυτό είναι πολύ γνωστό, οι στατιστικές για την πορεία όσων δεχθούν τον υπάρχοντα σωφρονισμό δείχνουν υψηλότατα ποσοστά υποτροπής και επανάληψης των ίδιων σφαλμάτων, εγκλημάτων, λαθών.
      Νομίζω ότι είναι αυτονόητο ότι δεν πρέπει να υπερηφανευόμαστε για το σωφρονιστικό μας σύστημα. Μάλλον προσπαθεί να προσφέρει σε όλους μας ένα άλλοθι για τις αδυναμίες και τις παραλείψεις μας, ως πρόσωπα αλλά και ως οργανωμένη κοινωνία, τα οποία φέρουν μεγάλο μέρος ευθύνης για την παραβατική συμπεριφορά κάποιων συνανθρώπων μας.
      Για το λόγο αυτό πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους του σωφρονιστικού μας συστήματος. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να σχεδιάσουμε ένα σοβαρό και αποτελεσματικό σύστημα. Μερικές από τις αρχές που πρέπει να θεωρούνται δεδομένες, σε αντίθεση με τις κραυγές που κατά καιρούς ακούγονται και εντέχνως προβάλλονται από τα ΜΜΕ, είναι ο σεβασμός στον άλλο ως πρόσωπο, ως δημιούργημα πλασμένο κατ’ εικόνα του Θεού, η διερεύνηση των συνθηκών που οδήγησαν κάποιον σε ένα έγκλημα, η αποφυγή μειωτικών πρακτικών κατά τη σύλληψη και τον σωφρονισμό.
     Είναι αναγκαίο να αλλάξει η στάση των σωφρονιστικών υπαλλήλων και να ελεγχθούν όσοι νομίζουν ότι δικαιούνται να παίρνουν το νόμο στα χέρια τους, όπως έγινε με την προ μηνών δολοφονία του σωφρονιστικού υπαλλήλου και τα όσα την ακολούθησαν οδηγώντας στον, επιτρέψτε μου, άνανδρο, βασανισμό και, εν τέλει, στη δολοφονία του δράστη. Μάλιστα, όπως φαίνεται, αυτά έγιναν οργανωμένα, εν γνώσει του διευθυντή του καταστήματος, από ομάδα υπαλλήλων και όχι ως μία ακραία μεμονωμένη αντίδραση κάποιου βίαιου ή θερμόαιμου υπαλλήλου.
      Πρέπει να αλλάξουν, να βελτιωθούν οι συνθήκες κράτησης των κρατουμένων. Δεν ωφελεί να τους βασανίζουμε νομίζοντας ότι έτσι τους αποτρέπουμε από μελλοντικές παραβατικές ενέργειες ή εγκλήματα.
      Όχι!
     Με αυτόν τον τρόπο δεν βοηθούμε ούτε τους ίδιους ούτε την κοινωνία. Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να αναφερθώ στο παράδειγμα των φυλακών της Κω. Ένα μάλλον ήσυχο κατάστημα, με καλό διευθυντή, ο οποίος προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες κράτησης, με την Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου να πρωτοστατεί στην προσπάθεια αυτή, με την τοπική κοινωνία να είναι αν μη τι άλλο ανεκτική . . .
      Ποιο είναι το μεγάλο, άλυτο με τα υπάρχοντα δεδομένα πρόβλημα του συγκεκριμένου καταστήματος; Ο υπερπληθυσμός! Η φυλακή αρχικά ήταν χωρητικότητας 45 ατόμων, αργότερα τα κρεβάτια έγιναν διώροφα και η χωρητικότητα έφτασε τα 90 άτομα –χωρίς, φυσικά να αυξηθούν τα τετραγωνικά, τα μπάνια, οι τουαλέτες κλπ.- και σήμερα ο αριθμός όσων ζουν μέσα σε αυτή πλησιάζει τους 160. Κοιμούνται σε στρώματα κάτω στο δάπεδο, ο ένας πατά πάνω στον άλλο. Τη μέρα βγάζουν τα βρώμικα στρώματα στην αυλή για να μπορούν να κινούνται και το βράδυ τα επαναφέρουν στους θαλάμους. Τα μπάνια και οι τουαλέτες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα και πολλά άλλα . . . Και, το τονίζω, αυτά σε μια φυλακή που ο διευθυντής ενδιαφέρεται, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι –τουλάχιστον, κάποιοι που γνωρίζω- δεν έχουν σχέση με αυτά που συνήθως μαθαίνουμε, η τοπική εκκλησία και η κοινωνία την στηρίζει. Ας σκεφτεί ο καθένας μας τι συμβαίνει εκεί που δεν υπάρχουν αυτά τα δεδομένα . . .
      Γιατί πρέπει να ταλαιπωρούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο συνανθρώπους μας;
      Τι θέλουμε επιτέλους από το σωφρονισμό τους;
     Τους βοηθάμε να ξεφύγουν από τον φαύλο κύκλο του εγκλήματος ή τους εκδικούμαστε για τις πράξεις τους; Πόσο ωφεληθήκαμε από το έργο του Μπεκαρία; Τι μάς συμφέρει σε τελική ανάλυση; Η εξουθένωση ή ο σεβασμός; Ο βασανισμός ή η δημιουργία ανθρώπινων συνθηκών; Η αγάπη ή η εκδίκηση; Η ίαση ή το μαρτύριο;
      Λίγες σκέψεις για ένα σημαντικό θέμα.
     Λίγες σκέψεις που αφετηρία έχουν την πεποίθηση της Εκκλησίας για το σεβασμό όλων, όχι μόνο των «υγιών και των αξιοπρεπών» που έλεγε και ο Παύλος Σιδηρόπουλος, αλλά όλων των «κατ’ εικόνα» Θεού πλασμένων όντων.
     Ας μην ακολουθούμε το παράδειγμα όσων ως μοναδικό κίνητρό τους έχουν το όφελος και το κέρδος. Ο άνθρωπος πρέπει να παραμένει άνθρωπος ακόμη και αν έσφαλε, ακόμη και αν οδηγήθηκε στο έγκλημα. Ας αντισταθούμε με την αγάπη! Ας επιμείνουμε στο σεβασμό!
     Παρά την αντίθετη επικρατούσα άποψη, μόνο με αυτές τις παραμέτρους θα μειώσουμε την παραβατικότητα, θα προφυλάξουμε τα παιδιά μας, θα αποτραβήξουμε όσους έχουν παρασυρθεί και, αν θέλετε, θα προστατεύσουμε τους εαυτούς μας και όχι με τη βία και τον εξευτελισμό του άλλου, ακόμη και αυτού που επιμένει να αψηφά το νόμο και το κοινό αίσθημα δικαίου.
      Η πορεία των κρατουμένων μετά το σωφρονισμό και την απελευθέρωσή τους δείχνει την ποιότητα του σωφρονιστικού μας συστήματος. Ας αγωνιστούμε για να την βελτιώσουμε και ας μην επιτρέψουμε να καταρρακωθεί κι άλλο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου